Citaten uit betoog “Vredespedagogiek” psycholoog Frank Reinders, gehouden op 4 juni 2025 in het Vredescafé Nijmegen en de aanknopingspunten van uitgeverij Joleijt hierop.
“De basis pedagogische houding is geruststelling. Ook als de hele wereld in de brand staat of in ieder geval lijkt te staan. Dat betekent niet dat je kinderen niet kennis moet laten maken met heftige problemen die spelen om hen heen en in de wereld. De vraag is in welke mate, passend bij de cognitieve ontwikkelingsleeftijd en vooral passend bij de emotionele ontwikkeling. En daarnaast vanuit welk geprojecteerd perspectief op de toekomst van jou als opvoeder.”
• Is er een antwoord mogelijk op de vraag, wanneer kinderen cognitief wat betreft hun leeftijd, in staat zijn kennis te maken met heftige problemen die spelen om hen heen en in de wereld?
Wij schrijven boeken voor kinderen in de leeftijd van 4 tot 9 jaar over problemen. We geven alleen oplossingen binnen het bereik van de jonge lezer: we spreken de krachten in hem aan die hij al in zich draagt en hij zich alleen nog bewust kan maken.
• Wat is de rol van de mening van de ouders? Mag de informatie die wij geven afwijken van hun mening, waardoor we de kinderen misschien in conflict brengen met hun ouders?
Wij schrijven boeken voor kinderen én hun ouders, om samen een onderwerp te verkennen en te praten met elkaar.-
“Kinderen zullen niet gedijen onder apocalyptische voorspellingen en cynisme. Geloof en hoop, hoe ijdel die ook in de perceptie van volwassenen is, is een noodzakelijk ingrediënt voor de ontwikkeling van kinderen.”
• Hoe kan een volwassenen zijn ijdele hoop verbergen, zonder ongeloofwaardig te worden? In onze boeken zijn volwassenen mensen die nadenken en het ook niet precies weten. Kwetsbare volwassenen die samen met hun kind op ontdekkingstocht gaan. -.-
“Aansluiten bij de kind behoeften en hun uitdijende belevingswereld is het logische credo. Ze zullen zelf al genoeg klein leed hebben ervaren en met hun talrijke fantasie kunnen zij zich veel meer voorstellen dan wij ons vaak voor mogelijk houden. Niet in de laatste plaats omdat angst net als blijdschap een ingebakken emotie is waarmee ze de wereld in geworpen zijn.”
• Is het mogelijk om educatief materiaal te maken, als je tegelijk wilt aansluiten bij de behoeften van élk kind en specifiek bij zijn belevingswereld?
In onze boeken laten wij steeds één kind aan het woord, met andere woorden behandelen we de problematiek uit ‘zijn’ perceptie en nodigen we de lezer uit dat wat gebeurt te betrekken op zichzelf. De uitkomst is aan hem: de lezer kan zich herkennen in de hoofdpersoon of juist niet. Elke uitkomst is goed omdat het zijn mening is, die wij respecteren. “Alles wat het kind zegt is goed: het is zijn mening en zijn visie, die gerespecteerd dienen te worden. Het ontbreken van een zogenaamd juist antwoord voorkomt dat het gesprek een leeractiviteit wordt, die moet leiden naar die ene ‘goede’ uitkomst. De kinderen kunnen in dit gesprek in principe geen ‘fouten’’. Het is de grondregel van filosoferen.”¹
-.-
“Als er heftige problemen in de leefwereld van het kind zelf spelen wordt dit des te precairder. Kinderen voelen en weten dat er dingen spelen, zeker binnen hun eigen leefwerelden. Maar ook horen en zien ze wat er daarbuiten speelt. Dat vraagt om duiding en begrip. Kinderen zijn veerkrachtig maar geen lastdieren. Je moet ze niet als Atlas, met de zorgen van de wereld op zijn schouders het leven tegenmoet laten treden. Het is een balanceer act die sensitiviteit vraagt van de ouders voor de emotionele belastbaarheid en cognitieve behoeften van het kind. Maar ook een die vraagt om het kind op aan te zetten om acties en keuzes te ontdekken die problemen voorkomen of zelfs oplossen. Problemen waar ze in meer of mindere mate allemaal wel bekend mee zijn en hun weg gevonden hebben, de een vreedzamer dan de ander, de een dominanter dan de ander in het sociale verkeer.”
• De wereldproblematiek is groots en belangrijk maar een educatief project voor kinderen over bijvoorbeeld ‘’vrede’’ mag/moet niet problematisch en paniekerig zijn. Hoe doe je dat; hoe kom je bij een insteek die niet bang maak en het kind verlamt? Wie handelt staat niet machteloos, is onze insteek. In onze boeken ‘handelen’ de hoofdpersonen. Zij zijn zich bewust van het probleem en lossen de problemen zélf op. Er wordt gereedschap ontdekt, met welk ze dat kunnen doen.
-.-
“Speelgoed afpakkend op het kinderdagverblijf, bazig overheersend in het kleuterspel en pestend in de klas. Het zijn minder vreedzame en soms ronduit wrede en sadistische gedragingen die je in vrije observaties kunt zien en waar kinderen mee thuis kunnen komen. Het zijn menselijke gedragingen waar niks onnatuurlijks aan is maar ze kunnen, zeker ongereguleerd, ontzettend ontregelend en destructief zijn. En ze zijn typerend voor een kind dat emotioneel uit het lood staat.’’
• Mogen we in ons educatief materiaal uitgaan van een geweten dat elk kind heeft?
Wij gaan er vanuit dat een kind een aangeboren gevoel voor rechtvaardigheid heeft en daarmee probeert de ervaringen die hij opdoet met de omgeving te ordenen. (De opvatting dat niet de omgeving het kind moraal bijbrengt!) [Piaget/Kohlberg] Met zijn geweten oordeelt de mens over zijn eigen daden. Het geweten heeft een stem in je handelen. Daarom kiezen wij voor de insteek voor het boekje over vrede voor: ‘Jij kunt vrede maken als je luistert naar het stemmetje in jezelf, dat zegt: ‘Dit is goed en dat moet je niet doen.’ Wij dicteren als auteurs niet wat de inhoud van dat geweten zou moeten zijn.
-.-
“Ze (de negatieve impulsen) een plek geven en ervaren dat alternatief gedrag gericht op vreedzaam samenwerken, leren van elkaars ervaringen en samen co-operatief spel/dingen doen, werkt harmoniserend. Dit versterkt het sociale zelf vertrouwen van kinderen, sterkt ze in een positief zelfgevoel en leert ze hun eigen demonen (her)kennen.”
• Niet vreedzaam samenwerken is ook een optie, als bijvoorbeeld de ander vindt dat er “ontvolkt” moet worden, moeten kinderen daarom niet ook kritiek durven uiten?
In onze boeken geven we het woord aan ‘assertieve’ mensen, die niet afhankelijk zijn van andere mensen en hun gevoelens durven uiten. Wij gaan er vanuit, dat je verantwoordelijk bent voor je eigen gedrag, dat je zelf bepaalt wat je goed of wat je slecht vindt en dat je je hierbij niet laat beïnvloeden door wat anderen van je denken.
• Wat kan vredespedagogiek zeggen over het inzetten op de assertiviteit van een kind als educatief materiaal wordt geschreven?
Assertiviteit betekent vrij zijn, voor zichzelf opkomen, voor zijn eigen mening uitkomen, onafhankelijk zijn, zijn gevoelens durven uiten. Uitgangspunt hierbij is, dat hij verantwoordelijk is voor zijn eigen gedrag, dat hij zelf bepaalt, wat hij goed of slecht vindt en zich hierbij niet laat beïnvloeden door wat anderen van hem denken.
Als een mens assertief is/is geworden, kan het niet anders dan dat zijn houding invloed heeft op de mensen in zijn omgeving. Dat kan goed werken, dat kan ook botsen. Zijn gereedschap is: goede communicatie. Het geven en ontvangen van feedback is één van de belangrijkste, misschien wel moeilijkste vaardigheden in de communicatie. Met het geven van feedback doe je meer dan antwoord geven op een vraag. Wie feedback geeft, gecombineerde informatie over zichzelf toe. Hij deelt ook mee hoe het gedrag van die andere door hem wordt essentieel en hoe hij dat gedrag interpreteert: wat hij er van vindt, wat hij erbij voelt.
Een andere vaardigheid bij het communiceren is luisteren. Met luisteren bedoelen wij: luisteren in de breedste zin van het woord, in de betekenis van ‘onderzoeken’. Luisteren met ál je zintuigen: – Wat zie ik als ik de ander aankijk? – Wat hoor ik in de klank van zijn stem? – Wat ruik ik aan emoties? – Wat proef ik aan de sfeer? – Wat voel ik aan de huid van de ander? Met bewust bedoelen wij óók dat je je afvraagt: Wat bedoelen zij?
Zo kun je ontdekken wat de andere bezighoudt en kun je je beïnvloeden waardoor de communicatie tussen beiden prettig verloopt. Wij in onze boeken ontdekken met de lezer ‘communicatie’.
¹Tecla Rondhuis (1994). Filosoferen met kinderen, Lemniscaat IKON Rotterdam.
Joris Leijten .
Joleijt educatieve producten,
16 juni 2025
